Εβδομήντα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τον βομβαρδισμό της Γκερνίκας, που οδήγησε στη δημιουργία από τον Πάμπλο Πικάσο τού πιο διάσημου αντιπολεμικού έργου του 20ού αιώνα. Σε ειδική εκδήλωση θα τιμηθεί η μνήμη των αμάχων της ισπανικής αυτής πόλης, που έγινε σύμβολο της φρίκης του πολέμου.
O Λουίς Ιριόντο θυμάται πολύ καθαρά τα γερμανικά αεροπλάνα που πετούσαν χαμηλά, ρίχνοντας βόμβες στην Γκερνίκα σαν σήμερα, πριν από 70 χρόνια. «Σκεφτόμουν μόνο ένα πράγμα: να μείνω ζωντανός», λέει δείχνοντας ό,τι έχει απομείνει από το καταφύγιο στο κέντρο της πόλης, όπου κατόρθωσε να κρυφθεί. «Προσπάθησα να προσευχηθώ, αλλά ήταν αδύνατο μέσα σε τόση αγωνία, για το πού θα πέσει η επόμενη βόμβα», προσθέτει ο ηλικιωμένος Βάσκος που ήταν 14 ετών όταν βομβαρδίστηκε η πόλη του, στις 26 Απριλίου 1937.
Ο βομβαρδισμός από τα αεροσκάφη της γερμανικής «Λεγεώνας του Κόνδορα», η οποία υποστήριζε τις δυνάμεις του στρατηγού Φράνκο κατά τη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου πολέμου, την περίοδο 1936-39, κατέστρεψε τα 3/4 της ιστορικής αυτής πόλης των Βάσκων, στα βόρεια της Ισπανίας, στην οποία τότε ζούσαν 6.000 άνθρωποι. Ο ανελέητος βομβαρδισμός των αμάχων, που έγινε εσκεμμένα, άφησε εμβρόντητο όλο τον κόσμο και μετέτρεψε την Γκερνίκα σε σύμβολο της βαρβαρότητας του πολέμου.
Σήμερα εκεί, εκπρόσωποι άλλων τριών πόλεων που υπέστησαν αεροπορικούς βομβαρδισμούς- Κόβεντρι, Δρέσδη και Χιροσίμα- μαζί με χιλιάδες Ισπανούς θα πάρουν μέρος στις εκδηλώσεις για την επέτειο. Τα επίσημα στοιχεία υπολογίζουν τους νεκρούς σε 1.654. Ο Βρετανός δημοσιογράφος Τζορτζ Στιρ, ο οποίος κάλυψε το θέμα τότε, για τους «Τάιμς της Νέας Υόρκης», είχε περιγράψει ότι όσοι κάτοικοι προσπαθούσαν να γλιτώσουν από τις βόμβες, βρήκαν τον θάνατο από τις ριπές των πολυβόλων των αεροσκαφών.
Ο Πέδρο Μπαλίνο, 16 ετών τότε, θυμάται πως οι βόμβες συνέχισαν να εκρήγνυνται ακόμα και όταν τα αεροσκάφη είχαν χαθεί στον ορίζοντα. «Παντού είχαν ξεσπάσει πυρκαγιές και πολλές βόμβες που δεν είχαν εκραγεί κατά την πρόσκρουση, έσκαγαν λόγω της ζέστης. Έτσι ακούγαμε εκρήξεις πολλές ώρες μετά». Τα αεροπλάνα πετούσαν τόσο χαμηλά «που μπορούσαμε να διακρίνουμε τα πρόσωπα των πιλότων», διηγείται ο Μπαλίνο, ο οποίος μαζί με άλλους 200 επιζώντες θα δώσει σήμερα το «παρών» στην τελετή.
Την περίοδο του βομβαρδισμού, η Γκερνίκα αποτελούσε στρατηγικό σημείο για τις δυνάμεις των Δημοκρατικών. Ήταν η μόνη περιοχή που εμπόδιζε τους εθνικιστές του Φράνκο να καταλάβουν το Μπιλμπάο. Επίσης, η πόλη αποτελούσε τη μοναδική οδό φυγής για τους Δημοκρατικούς ανατολικά του Μπιλμπάο. Έτσι ο Φράνκο ζήτησε τη βοήθεια των Γερμανών και η Λουφτβάφε μαζί με μια ιταλική μοίρα υλοποίησαν την «Επιχείρηση Ρούγκεν», πραγματοποιώντας σαρωτικούς βομβαρδισμούς στην Γκερνίκα, και μάλιστα ημέρα Δευτέρα που υπήρχε στην πόλη η εβδομαδιαία λαϊκή αγορά. Πολλοί ιστορικοί πιστεύουν ότι ο Αδόλφος Χίτλερ δοκίμασε στην Γκερνίκα τις στρατιωτικές τακτικές που θα χρησιμοποιούσε δύο χρόνια αργότερα στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΣ των αμάχων στην Γκερνίκα συγκλόνισε τον Πάμπλο Πικάσο που βρισκόταν τότε στο Παρίσι και τον ώθησε να δημιουργήσει τον ομώνυμο πίνακα, που χαρακτηρίστηκε ως το πιο πολιτικοποιημένο έργο του 20ού αιώνα. Άρχισε να τον ζωγραφίζει μετά την παρέλαση της Πρωτομαγιάς και μέσα σε δέκα ημέρες είχε συνθέσει τις βασικές μορφές του πίνακα, ο οποίος αποτελεί πλέον συμβολική αντιπολεμική κραυγή: το άλογο, η μητέρα με το νεκρό παιδί, ο ταύρος, η γυναίκα με τη λάμπα, φιγούρες που όλες ανεξαιρέτως τραυματίζονται και υποφέρουν.
Μέχρι και διεθνή συνέδρια έχουν οργανωθεί προκειμένου να ερμηνευθούν τα σύμβολα στον πίνακα. Πάντως, ο ταύρος και το άλογο είναι σημαντικές φιγούρες της ισπανικής κουλτούρας και αποτέλεσαν συχνά σημεία αναφοράς του διάσημου ζωγράφου. Ο πίνακας έχει ταξιδέψει σε πολλά μουσεία σε όλο τον κόσμο, αλλά ο Πικάσο αρνιόταν κατηγορηματικά να τον στείλει στην Ισπανία πριν αποκατασταθεί η δημοκρατία.
Νατάσα Μπαστέα,
"ΤΑ ΝΕΑ" 26.04.07
