On thinning ice

Τα βουνά και οι παγετώνες τους, αποτελούν τα "βαρόμετρα" των κλιματικών αλλαγών του πλανήτη μας. Ο Stephen Venables, παλαίμαχος ορειβάτης και πρόεδρος του βρετανικού Alpine Club, πιστεύει ότι οι κλιματικές αλλαγές συντελούνται σήμερα γρηγορότερα από ποτέ, με τεράστιες συνέπειες στις ζωές δισεκατομμυρίων ανθρώπων.

Το παρακάτω άρθρο του με τίτλο "On thinning ice" δημοσιεύτηκε την 28 Νοεμβρίου 2007 στη βρετανική εφημερίδα "The Guardian".

Για να διαβάσετε το άρθρο όπως δημοσιεύτηκε στο πρωτότυπο πατήστε ΕΔΩ



Βαρόμετρο της συντελούμενης κλιματολογικής μεταβολής στον πλανήτη αποδεικνύονται τα βουνά και οι παγετώνες τους. Και η ιδιαίτερη αξία που έχουν δεν είναι κάτι που ανακαλύψαμε πρόσφατα.

Αν μπορούσαμε να ταξιδέψουμε πίσω στον χρόνο, πιθανώς να καταφέρναμε να δούμε έντεκα γενειοφόρους κυρίους, ενώ προσέρχονται σε ξενοδοχείο του Λονδίνου. Ημερομηνία: 22 Δεκεμβρίου του 1857. Εκείνοι οι άνδρες συναντήθηκαν για να ιδρύσουν τον πρώτο ορειβατικό σύλλογο του κόσμου, το Alpine Club, καταδεικνύοντας τη μαγεία που ασκούσαν ανέκαθεν στον άνθρωπο οι ορεινοί όγκοι. Ως καλλιτέχνης, ο John Ruskin, από τα πρώτα μέλη της λέσχης, είχε δηλώσει: «Τα βουνά είναι οι καθεδρικοί ναοί της Γης».

Δυστυχώς όμως, αυτοί οι «καθεδρικοί ναοί» της Φύσης σιγά σιγά «κατεδαφίζονται», παύουν να υπάρχουν. Κι όμως σήμερα είναι που τα χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ άλλοτε. Οι ορεινοί όγκοι είναι αυτοί που μας αποκαλύπτουν την αλήθεια σχετικά με το τι ακριβώς συμβαίνει με το κλίμα στον πλανήτη μας. Εντελώς συμπτωματικά το Alpine Club, ιδρύθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα, όταν οι αλπικοί παγετώνες κάλυπταν τη μεγαλύτερη έκταση μετά τον Μεσαίωνα. Όταν έκανα τις πρώτες σοβαρές αναρριχήσεις στις Άλπεις, γύρω στο 1975, ο όγκος των πάγων είχε μειωθεί περίπου κατά το ήμισυ. Αυτό, ωστόσο, που είναι εντυπωσιακό είναι η διαρκής επιτάχυνση της τήξης των παγετώνων από την εποχή που άρχισα να ασχολούμαι με την ορειβασία. Από το 1975 μέχρι το 2000 άλλο 25% της συνολικής έκτασης πάγου έλιωσε. Τα κακά νέα δεν σταματούν εδώ. Στην πρώτη πενταετία του τρέχοντος αιώνα απωλέσαμε περαιτέρω 10 έως 15% των παγετώνων. Οι ορθοπλαγιές στις οποίες σκαρφάλωσα ως νεαρός ορειβάτης έχουν χαθεί για πάντα.

Ο Walter Bonatti, χωρίς αμφιβολία ο πιο σημαντικός ορειβάτης των τελευταίων 50 ετών, είδε την αγαπημένη του ορειβατική διαδρομή, 900 μέτρα ολόχρυσου γρανίτη στην Aiguille du Dru να θρυμματίζεται και να γκρεμίζεται στην πεδιάδα. Στη θέση του έμεινε μία πανάσχημη γκρίζα ουλή. Η απόλυτη καταστροφή της δικής μας «παιδικής χαράς» όπου αντρωθήκαμε και διασκεδάσαμε τόσοι ορειβάτες δεν θα είχε τόση σημασία εάν δεν καταδείκνευε ένα πολύ πιο σοβαρό πρόβλημα – την τεράστια ταχύτητα της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Σίγουρα τα ορεινά τοπία – κυρίως πιο νεαρές σε ηλικία οροσειρές όπως οι Άλπεις, τα Ιμαλάια και οι Άνδεις – είναι «εκ γενετής» ασταθή. Η κατάστασή τους είναι βέβαιο ότι θα επιδεινωθεί.

Στο Νεπάλ, η τήξη των παγετώνων γεννά επικίνδυνες λίμνες με εκπληκτικά όμορφο καταγάλανο χρώμα, που συγκρατούνται στη θέση τους από κατακερματισμένους βράχους. Το 1941, στις περουβιανές Άνδεις, ένα τέτοιο φυσικό φράγμα από ογκόλιθους έσπασε επιτρέποντας σε ένα «τσουνάμι» νερού που δημιουργήθηκε εξαιτίας της τήξης των πάγων να σαρώσει την κοιλάδα, σπέρνοντας τον θάνατο σε έξι χιλιάδες ανθρώπους στην πόλη Χουρουάζ. Τον 19ο αιώνα, κάτι ανάλογο συνέβη και στα όρη Καρακορούμ του Πακιστάν. Οι άνθρωποι που ζουν στα βουνά έχουν συνηθίσει να συμβιώνουν με τις φυσικές καταστροφές που σήμερα γίνονται όλο και πιο συχνές.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του απομακρυσμένου βασίλειου του Ζανσκάρ, στο βόρειο Κασμίρ. Επί αιώνες η αγροκτηνοτοφία στην περιοχή βασιζόταν στην διοχέτευση ύδατος, από λιωμένο πάγο και χιόνι που γεμίζει σταγόνα σταγόνα, τα αρδευτικά κανάλια. Αυτός ο παραδοσιακός τρόπος επιβίωσης στον αφιλόξενο τόπο αλλάζει διαρκώς, καθώς το νερό, εξαιτίας της συρρίκνωσης των πάγων και της μικρότερης ποσότητας χιονιού λιγοστεύει και τα αρδευτικά κανάλια δεν γεμίζουν. Και δεν είναι μόνο αυτό. Οι όλο και ισχυρότερες καλοκαιρινές βροχές καταστρέφουν τα χωράφια. Είναι εν ολίγοις το «λάθος είδος νερού τη λάθος στιγμή».

Αυτή η δυνατότητα παροχής νερού «σταγόνα σταγόνα» είναι ακριβώς ο λόγος που ο Rolf Weingartner, του πανεπιστημίου της Βέρνης στην Ελβετία υποστηρίζει ότι τα βουνά είναι τα υδραγωγεία της Γης. Η ομάδα του διαπίστωσε ότι το 44% του συνολικού όγκου των υδάτων του Ρήνου προέρχεται από τις Άλπεις.

Και δεν είναι η μοναδική απόδειξη για την τεράστια σημασία των βουνών. Και στον Νίγηρα και τον Νείλο, το 90% των υδάτων προέρχεται από τα βουνά. Το Πουντζάμπ –ο σιτοβολώνας μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν– πήρε το όνομα του από πέντε ποτάμια που έχουν τις πηγές τους στα Ιμαλάια, κοντά στο ιερό βουνό Καϊλάς, που λατρεύεται από ινδουιστές και βουδιστές.

Όμως ο Bruno Messerli, κορυφαίος γεωγράφος του πανεπιστημίου της Βέρνης, υποστηρίζει ότι 1,5 δισ. άνθρωποι σε Κίνα και νοτιοανατολική Ασία «πίνουν νερό» από την οροσειρά των Ιμαλαΐων. Προσπάθειες να διοχετευτεί το νερό του Γάγγη και του Βραχμαπούτρα στην κεντρική Ινδία ίσως να αυξήσουν ακόμα περισσότερο τον αριθμό των ευεργετούμενων από τα βουνά.

Μπορεί οι αριθμοί να μην είναι απολύτως ακριβείς, και τα στατιστικά μοντέλα που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες να είναι εξαιρετικά πολύπλοκα, όμως η αλήθεια είναι μία: Τα βουνά είναι σημαντικά, όχι μόνο ως μέρη διαφυγής, αλλά ως πηγές ζωής.

Πάντα είχαμε την τάση να θεωρούμε τα βουνά μόνιμα κι απαράλλακτα. Στην περίπτωση όμως των δικών μας, Ευρωπαϊκών βουνών, οι γνώριμες σιλουέτες του Mont Blanc, του Matterhorn και του Jungrfrau αποτελούν μια σπάνια κληρονομιά που σχηματίστηκε από τους αδιάκοπους -για χιλιετίες- κύκλους των εποχών. Τα βουνά πάντα άλλαζαν. Όμως τώρα ελπίζω αυτό να σταματήσει να συμβαίνει τόσο γρήγορα.


Stephen Venables